Malarstwo Matejki można zamknąć w krótkiej formule: jest to malowanie dramatu dziejów Polski. W psychice poszczególnych postaci malarz chciał zawrzeć psychologię postaci, która koresponduje z losami narodu i jego kultury. Przyglądając się głównym bohaterom przedstawianym przez Matejkę w jego obrazach, otrzymujemy katalog cech narodowych, które z powodzeniem mogą wpisać się w historię Polski. Ale Matejko nie odtwarzał faktów historycznych, nie był też realistą, jak chciałoby go widzieć wielu. Jego malarstwo miało coś z historiozofii, starało się ilustrować nie tyle fakty, co pewne procesy historyczne, ukazywać całościowo zdarzenia, dążyć do syntezy, a nie jedynie jego „fotograficzne momenty”.