Dede Korkut Oğuznamaleri’nde yer alan Depegöz hikâyesi ile Odysseia’nın Polyphemos hikâyesi arasında XIX. yüzyıl başlarında keşfedilen benzerlik, zamanla yüzlerce başka benzer hikâyeyi de içerecek ilginç bir tartışma yaratır. Bu tartışmadaki hâkim tutum, ilgili hikâyelerin tarihselliğini pek de önemsemeyen naif bir karşılaştırmacılıktır – dilbilimin köken dil kurgusuyla belirginleşen karşılaştırmacılığının bir benzeridir bu: Hangi versiyon hangisinden türemiştir, elde bulunmayan ilk/orijinal form nasıl olmalıdır?

Elbette bu gibi sorularda billurlaşan keşif ve incelemenin tarihi, en az hikâyenin kendisi kadar ilginçtir ama aynı zamanda hikâyeyi ve Odysseia ile ilgisini gölgeler. Zira Depegöz ile Polyphemos hikâyesi arasındaki ilinti, başka bir yoldan, izlek benzerlikleri aracılığıyla da çözümlenebilir. Zira her iki hikâye de canlıları tasnif eder, bu tasnifte akıllılık/aptallık karşıtlığı bir ölçüt olarak belirir. Bu açıdan bakıldığında, Depegöz hikâyesinin hem üretildiği dünyayla ilgili etik tasasına hem de Odysseia’yla tarihsel ilişkisine dair -temkinli- sonuçlara varılabilir.

Fatma Berna Yıldırım, hem hikâyenin alımlanma seyrini hem de ilginç canlılar tasnifini gözden geçiriyor.