Jednym z moich ulubionych miejsc na ziemi jest miasto Florencja. Podobnie jednym moich ulubionych okresów w historii jest okres władzy pierwszych Medyceuszów. Chodzi mi o Kosmę, Piotra i Wawrzyńca. Jest to historia dojścia do władzy. Dałem więc tej audycji nazwę: “Medyceusze i Florencja”. W zasadzie tytuł tej audycji mógłby być dłuższy. Medyceusze to nie tylko zmiany w polityce, ale także w sztuce. Może więc ta audycja powinna się nazywać: “Medyceusze, Florencja i Renesans”. Prawdopodobnie jednak o renesansie zrobię kiedyś osobne nagranie. Jaki był początek Medyceuszy?

Legenda mówi o węglarzu z Mugello, którego syn został medykiem. Stąd podobno nazwa rodu “Medici”. Słowo “medici” to liczba mnoga słowa “medico” czyli medyk albo lekarz, doktor. A ich herb czyli sześć kul, które miały symbolizować pigułki. Byli to biedacy, którzy wybili się ponad wiekową arystokrację. We Włoszech jak wszędzie panowały pewne stare rody. Potem jednak przyszła czarna śmierć i dała możliwość ludziom z gminu aby pięli się wzwyż po drabinie społecznej. Skorzystali z tego Medici, których po polsku nazywa się Medyceuszami.

Była to ogromna rodzina z wieloma gałęziami. Ja oczywiście będę chciał wam opowiedzieć o tej gałęzi, która wydała bankowców, późniejszych władców Florencji. Problem jest jednak w tym, że nie wiadomo gdzie zacząć. Jako protoplastę tej słynnej gałęzi Medyceuszy podaje się Jana Medyceusza (wł. Giovanni di Bicci de' Medici). W zasadzie jednak bank Medyceuszy założył jego wujek Vieri pochodzący z innej gałęzi rodu. Medyceusze pożyczali pieniądze we Florencji. Wujek Vieri założył jednak filię w Wenecji. Zatrudnił on najpierw Franciszka, a potem jego brata Jana. I to właśnie Jan Medyceusz założył filię banku Medyceuszy w Rzymie i stał się bankierem papieży.

Właśnie Jan (wł. Giovanni) i jego syn Kosma (wł. Cosimo) byli twórcami bogactwa i potęgi Medyceuszów. Tak więc chociaż bank istniał już wcześniej, to właśnie oni doprowadzili go do potęgi. Medyceusze zaczęli się bogacić, ale Giovanni czyli Jan Medyceusz zadecydował, że nie będą się obnosić ze swoim bogactwem. Dalej ubierali się tak samo jak przedtem i dalej utrzymywali wcześniejsze kontakty. Żony jednak brali sobie z wyższych sfer.

Jan ożenił się z Piccardą Bueri. Ona słynęła ze swojej urody, a on ze swojej brzydoty. Ona była ze starożytnego rodu, on był nowobogacki. Razem mieli dwóch synów: Kosmę oraz Wawrzyńca. Nas będzie interesował głównie Kosma. Wspomnę tylko, że linia Kosmy rządziła jakiś czas we Florencji, a potem gdy ta linia wymarła władzę przejęła linia Wawrzyńca. Aby go odróżnić od Wawrzyńca Wspaniałego, tego nazywa się Wawrzyńcem Starszym. Tak więc brzydki Jan miał z Piękną Piccardą dwóch synów. Ona żyła trzy lata dłużej, pochowani zostali razem razem.

Cosimo, po polsku Kosma, poszedł w ślady ojca i ożenił się z Contessiną Bardi. Była to kolejna stara rodzina florencka. Bardi mieli własny bank, ale on upadł. Popierali więc Medyceuszy. To małżeństwo przypieczętowało sojusz tych dwóch rodów. Contessina urodziła Kosmie dwóch synów: Piotra i Jana. Kosma miał nieślubnego syna z czerkieską niewolnicą. Panowały wtedy takie zasady, że chrześcijanie nie mogli mieć chrześcijańskich niewolników. Kupowali więc niewolników wiary islamskiej i nie zachęcali ich do przejścia na chrześcijaństwo. Muzułmanie robili dokładnie to samo. Oni także nie mogli mieć muzułmańskich niewolników, tak więc brali sobie niewolników innej wiary, np. chrześcijańskich i także nie starali się o to aby przeszli na islam.

Za życia Kosmy doszło do spisku. Został on wygnany z miasta. Stanęły wtedy wszystkie projekty budowlane, które fundował. Np. stanęła budowa katedry, która jest dumą tego miasta. Po krótkich rządach przeciwników poproszono Medyceuszy aby wrócili. Kosma więc wrócił i ruszyła budowa katedry. Aby pojąć jak wielki wpływ miał Kosma trzeba pamiętać, że pożyczał pieniądze nie tylko ludziom ale także państwu florenckiemu. Była to tak ogromna kwota, że gdyby zażądał jej spłaty Florencja by zbankrutowała.

Z rodziną Medyceuszy jest związana choroba. W tamtych czasach nazywano ją podagrą. Dzisiaj jest określana jako dna moczanowa lub artretyzm. Nazywano ją też “królową chorób i chorobą króli”. Mówiono też o niej, że była “chorobą bogaczy”. Jedną z przyczyn podagry może być spożywanie dużych ilości alkoholu oraz słodycze. Podagrę miał zarówno Kosma jak i jego syn Piotr. Tego ostatniego Piotra Medyceusza wręcz nazywano Piotrem Podagrykiem. U niego choroba doszła dalej i szybciej niż u ojca. Większość życia spędził leżąc w łóżku.

Wróćmy jednak do Kosmy, który też chorował na podagrę. Kosma przeszedł do historii jako ten, który zapoczątkował renesans. Podobno przeznaczył na sztukę 600 tysięcy florenów. Był mecenasem takich artystów jak Michelozzo, Donatello, Filippo Brunelleschi, Paolo Uccello, Filippo Lippi oraz wielu innych. Szczególnie warto chyba wspomnieć Brunelleschiego. Zaczynał on od rzeźb, które można zobaczyć między innymi w baptysterium stojącym naprzeciwko katedry florenckiej. Jednak sławę dała mu budowa kopuły katedry. Jest to do dzisiaj największa na świecie kopuła zbudowana z cegieł.

Po śmierci Kosmy władzę nad bankiem i Florencją przejął jego syn Piotr. Jak już wspomniałem nazywano go Podagrykiem. Większość życia spędził w łóżku. We Florencji decyzje podejmowała Signoria składająca się z 9 osób. Zbierali się oni w Pałacu Signorii nazywanym Palazzo Vecchio czyli starym pałacem. Jednak za rządów Piotra decyzje podejmowano w jego sypialni. Tutaj trzeba kilka słów powiedzieć o ustroju panującym we Florencji.

We Florencji panowała republika. Członków Signorii wybierano co dwa miesiące. Jednak nie było to głosowanie, ale losowanie. Co dwa miesiące wyciągano losowe nazwiska ludzi, którzy mieli zostać członkami Signorii. Nie mogli to jednak być ludzie, którzy zostali wybrani w poprzedniej kadencji, ludzie, którzy mieli długi oraz ludzie, których rodzina była wybrana ostatnio. Po wyborze tych 9 mężczyzn przeprowadzało się na 2 miesiące do Palazzo Vecchio. Jak więc rządzili Medyceusze?

Zauważcie, że wybrani nie mogli mieć długów. Jeżeli więc ktoś został wybrany, a miał długi, Kosma mógł je spłacić i w ten sposób dłużnik stawał się dłużnikiem Medyceuszów. Kosma więc rządził Florencją, ale w zasadzie oficjalnie nie piastował żadnego urzędu. Było to podobne do tego co robił Oktawian August, który oficjalnie nie piastował urzędów, ale tak naprawdę rządził i my dziś określamy go jako pierwszego cesarza. Podobnie Kosma, którego po śmierci nazwano “ojcem ojczyzny” rządził poprzez ludzi, którzy byli mu dłużni pieniądze.

Krótkie rządy Piotra Podagryka to okres zmiany. Piotr nie ukrywał, że rządził. Był autokratą. Zażądał też spłaty wielu długów co sprawiło, że szeregi nieprzyjaciół rodziny Medyceuszów urosły. Doszło do buntu i próby zamachu stanu. Do dzisiaj historycy dyskutują czy był to bunt i zamach stanu. Przecież Florencja oficjalnie była republiką. Tak więc to Medyceusze nielegalnie zdobyli władzę, a ci, którzy ich atakowali nie byli rebeliantami dążącymi do zamachu stanu, ale republikanami, którzy chcieli przywrócić republikę. To ponownie przypomina początek cesarstwa rzymskiego i zabójstwo Juliusza Cezara w 44 roku przez ludzi, którzy chcieli zachować republikę.

Na koniec warto wspomnieć o wpływie Medyceuszy na renesans. Ten styl rozpoczął się właśnie we Florencji. Jak już mówiłem Kosma wydał ogromne ilości pieniędzy płacąc rzeźbiarzom, malarzom i architektom. Florencja stawała się najpiękniejszym miastem. Inni bogacze i władcy poszli w jego ślady. Rozpoczęła się rywalizacja o to, które miasto będzie najpiękniejsze. Dzięki temu artyści łatwo mogli znaleźć pracę. W następnym odcinku opowiem wam o Wawrzyńcu Wspaniałym. Dziś tylko krótko o jego wpływie. On tak jak dziadek Kosma płacił artystom, ale dodatkowo sam tworzył. Wawrzyniec sam pisał poezje i robił to po włosku. Tutaj też zapoczątkował pewien nurt pisania w ojczystych językach, a nie po łacinie. Wzór z niego wziął później choćby Szekspir. Nic też dziwnego, że współczesny włoski to właśnie dialekt florencki, a nie rzymski.

Kilka słów na temat włoskiego, czyli tego dialektu florenckiego. Florenccy bankierzy zaczynali skromnie siedząc przy ławach, które po włosku nazywają się banca. Tak powstała nazwa banków. Wpływy włoskiego widać też choćby w tym, że słowo bankructwo po włosku “bancarrota” dosłownie znaczy rozwalona ławka.

Myślę, że na dzisiaj to wszystko. Medyceusze to była biedna rodzina, która najpierw doszła do ogromnej fortuny, a potem także do władzy we Florencji. Mówiłem głównie o Kosmie, który został nazwany “ojcem ojczyzny”, o jego synu Piotrze Podagryku oraz wnuku Wawrzyńcu Wspaniałym. Wszyscy Medyceusze wspierali artystów, np. wielkiego architekta Brunelleschiego. W następnym odcinku omówię kolejnych władców z rodu Medyceuszy. Pojawią się też inni artyści tacy jak Michał Anioł czy Leonardo da Vinci. Pojawi się także Mona Lisa, która także mieszkała we Florencji.