W tym odcinku będę kontynuował cykl poświęcony Herodowi Wielkiemu oraz jego rodzinie. Dziś się jednak skupię na sytuacji politycznej i religijnej. Pomoże to zrozumieć jak Herod, a wcześniej jego ojciec zdobyli władzę pomimo tego, że byli Idumejczykami.

Każdy kto choć trochę zna historię Izraela z czasów Jezusa i apostołów wie, że Żydzi wielokrotnie buntowali się przeciwko obcym rządom. Nie był to nacjonalizm w dzisiejszym rozumieniu, raczej religijna gorliwość albo wręcz fanatyzm. Pozostaje więc pytanie? Dlaczego tolerowali Edomitę Heroda? Stosował on rzymską zasadę: divide et impera czyli dziel i rządź. W zasadzie niewiele nawet musiał robić w kwestii dzielenia, bo Żydzi byli podzieleni. Korzystał z tego i rządził.

Józef Flawiusz w “Dawnych dziejach Izraela” pisał: “W tym czasie były w Judei trzy między sobą niezgodne sekty, wyznawcy ich nazywali się: Faryzeuszami, Saduceuszami i Esseńczykami”. W późniejszym okresie powstała czwarta sekta Zelotów. Były to sekty religijne mające własne wierzenia, ale jednocześnie często działały jak dzisiejsze partie polityczne.

Zacznijmy od Esseńczyków. Nie pojawiają się oni ani razu w Biblii, bo była to grupa, która odsunęła się od świątyni. Przypomnę może, że w Judzie rządzili królowie kapłani z rodu Machabeuszów zwanych też Hasmoneuszami. Esseńczycy początkowo ich wspierali, ale potem rozczarowani tymi władcami, szczególnie wpływami greckiej kultury postanowili się odosobnić i zamieszkali w Qumran. Nie pojawiają się oni ani razu w Nowym Testamencie, bo unikali świątyni, w której przemawiał Jezus. Ich wspólnota jest jednak ważna dla biblistów, bo to właśnie esseńczycy mieli zwoje, które dziś znamy jako zwoje z Qumran albo zwoje znad Morza Martwego.

Druga grupa to saduceusze. W czasach króla Dawida arcykapłanem był człowiek o imieniu Cadok albo Sadok. Później jego ród usługiwał w świątyni Salomona. Niektórzy twierdzą, że nazwa Saduceusze pochodzi od imienia Sadok, czyli od imienia tego arcykapłana z czasów Dawida. Do tego stronnictwa, czy do tej sekty należeli bogaci arystokraci oraz kapłani usługujący w świątyni. Gdy Jezus wypędził sprzedających ze świątyni uderzał w stronnictwo saduceuszy. W Mateusza 22:23 czytamy, że do Jezusa przyszli saduceusze, twierdzący, że nie ma zmartwychwstania. W Dziejach 23:8 dodano jeszcze, że saduceusze mówią, że nie ma ani zmartwychwstania, ani aniołów, ani duchów, a faryzeusze w to wszystko wierzą.

Trzecia grupa to właśnie faryzeusze. Jezus właśnie z nimi często dyskutował, był krytykowany przez nich i spotykał ich w zasadzie wszędzie. Z saduceuszami Jezus spotykał się w zasadzie tylko w Jerozolimie. Mogłoby więc się wydawać, że faryzeuszy było wielu. Tak naprawdę jednak faryzeuszy było niewielu, ale mieli ogromny wpływ na ludzi. Jezus łączy ich z uczonymi w Piśmie, np. w Mateusza 23:2 mówi, że na miejscu Mojżesza zasiedli uczeni w Piśmie i faryzeusze. Wydaje się, że wielu uczonych w Piśmie było faryzeuszami. Była to grupa, która drobiazgowo przestrzegała praw np. co do dziesięciny. Faryzeusze byli przeciwni wpływom greckim, ale przyjmowali tradycje ustną.

Jest to trochę podobne do różnicy między katolikami, a protestantami. Protestanci trzymają się tylko tego co mówi Biblia, a katolicy oprócz Biblii słuchają także tradycji czyli czytają także pisma tz. ojców kościoła. Podobnie było w czasach Jezusa. Saduceusze odrzucali wszystko oprócz pierwszych pięciu ksiąg w Biblii czyli tz. pięcioksięgu Mojżeszowego, a faryzeusze uznawali wszystkie księgi biblijne ale dodawali do nich komentarze swoich własnych nauczycieli.

O różnicy pomiędzy faryzeuszami i saduceuszami mówią Dzieje 23:8. Czytamy tam: saduceusze mówią, że nie ma zmartwychwstania, aniołów oraz duchów, a faryzeusze wierzą w to wszystko. Tą różnicę wykorzystał apostoł Paweł gdy stał przed Sanhedrynem. Zawołał wtedy, sądzą mnie z powodu nadziei zmartwychwstania i Sanhedryn się podzielił.

Ostatnią, czwartą sektą byli zeloci. Jest to słowo pochodzenia greckiego. Po hebrajsku zwali się kannaim czyli gorliwi. Wzrorowali się oni na Pinechasie, który sam ukarał grzesznika wobec sędziów, którzy nic nie robili. Sektę zelotów założył Juda Galilejczyk o którym wspominają Dzieje 5:37. Czytamy tam, że w czasie spisu, pojawił się Judas Galilejczyk i zebrał wokół siebie ludzi. Ale on też zginął, a wszyscy jego zwolennicy się rozproszyli. W zasadzie zgadzali się z faryzeuszami, ale chcieli też sami wymierzać sprawiedliwość.

Przykładem jest to jak został potraktowany arcykapłan Ananiasz. W Dziejach 23:3 apostoł Paweł mówi, że go Bóg ukarze za to, że kazał bez powodu uderzyć Pawła. Krótko przed żydowską rewoltą, przypadającą na lata 66-70, poszukiwały go pewne ugrupowania za kolaborację z władzami rzymskimi. Ukrywał się koło kanału wodnego, ale został znaleziony i zabity.

Kim byli więc saduceusze, faryzeusze, esseńczycy oraz zeloci? Saduceusze to stronnictwo kapłanów i bogaczy. Faryzeusze to biedni badacze Pism, podziwiani przez ludzi. Esseńczycy to grupa, która odosobniła się. To do nich należały tz. zwoje znad Morza Martwego. Ostatnia grupa to zeloci, którzy mordowali przeciwników. To głównie oni są odpowiedzialni za wybuch powstania żydowskiego w latach 66-70. Bronili się do końca w Jerozolimie, a potem jeszcze dłużej w Masadzie.

Jeżeli będziecie chcieli mogę w przyszłości każdej z tych grup poświęcić osobny odcinek. Używałem dzisiaj słowa sekta w rozumieniu odłamu religijnego. Moje porównanie faryzeuszy i saduceuszy do katolików i protestantów miało na celu ułatwienie zrozumienia kim byli.